Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan idamlarının 51. yılında anılıyor. 1968’deki 6. Filo protestolarının simgesi olan Deniz Gezmiş ve arkadaşları, Türkiye’nin infaz tarihinde önemli bir yere sahiptir. Özellikle idamından önce babasına yazdığı son mektupla tanınan Gezmiş’in hayatı ve idam edilme sebebi. Peki Deniz Gezmiş kimdir, nerelidir? Suçu neydi, neden idam edildi? İşte Deniz Gezmiş hakkında merak edilenler…
Deniz Gezmiş kimdir?
Deniz Gezmiş, 28 Şubat 1947’de Ankara’nın Ayaş ilçesinde doğdu. Annesi ilkokul öğretmeni Mukaddes Gezmiş, babası ilkokul müfettişi Cemil Gezmiş’tir. Baba tarafından Rizeli, anne tarafından Erzurumlu’dur. Bora ve Hamdi adında iki kardeşi vardır.
Deniz Gezmiş’in Eğitimi
Deniz Gezmiş, ilk ve ortaokulu Sivas’ta okudu. İstanbul Haydarpaşa Lisesi’nden mezun olduktan sonra İstanbul Üniversitesi’nin hem fen hem de hukuk fakültelerine girdi. İlk başta ailesinin isteği üzerine fen fakültesine girdi. Ancak daha sonra kendi isteği ile İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne geçti.
Deniz Gezmiş’in Siyasi Hayatı
Deniz Gezmiş sol görüşle henüz lise yıllarında tanıştı. 1965’te Türkiye İşçi Partisi Üsküdar ilçe başkanlığına üye oldu. 1966’da Çorum Belediyesi’nde çalışan temizlik işçilerinin Ankara’dan İstanbul’a çelenk koyması sırasında Türk-İş yöneticilerini protesto eden kümede yer aldı. Taksim Anıtı’na çıktı ve ilk kez gözaltına alındı.
Defalarca tutuklanan Gezmiş, hukuk fakültesinden arkadaşlarıyla 1968 yılında Devrimci Hukukçular Derneği’ni kurdu. Seyfi Öztürk’ü protesto ettiği için 7 Mart 1968’de tutuklandı ve iki ay sonra serbest bırakıldı. 1968’de 6. Filo protestolarına katıldı.
Milli Demokratik Devrim’in öğrenciler arasında yayılmasına öncülük eden Gezmiş, 1968’de birçok arkadaşıyla birlikte Devrimci Öğrenci Birliği’ni kurdu. Bu süreçte 2-3 aydır tutuklu bulunan Gezmiş, 1969’da tutuklanma kararıyla Filistin’e kaçtı. Birkaç ay Filistin’de kaldıktan sonra üniversiteyi işgal ettiği için okuldan atıldı. Tutuklanmasının ardından yaklaşık bir yıl tutuklu kalan Gezmiş, serbest kaldıktan sonra Hüseyin İnan ve Yusuf Aslan ile birlikte Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu’nu kurdu.
Deniz Gezmiş Neden İdam Edildi?
12 Mart 1971 darbesinden üç gün sonra Deniz Gezmiş ve Yusuf Aslan, nöbetçinin uyarısıyla Sivas girişinde askerler tarafından bulundu. Çıkan çatışmada Aslan yaralanırken Gezmiş kaçmayı başardı. Ancak 16 Mart 1971’de Sivas’ın Gemerek ilçesinde yakalanarak tutuklandı.
Mahkemeye çıkan Deniz Gezmiş ve arkadaşları, ‘THKO-1 Davası’nda TCK’nın 146. maddesini ihlal ettikleri gerekçesiyle 9 Ekim 1971’de 146/1’den idam cezasına çarptırıldı. Bu kararın TBMM’ye taşınmasının ardından CHP lideri İsmet İnönü, cezanın müebbet hapse çevrilmesini önerdi. Mecliste yapılan oylamada Deniz Gezmiş ve arkadaşlarının idamı 273 kabul oyu ile kabul edildi. CHP’nin Anayasa Mahkemesi’ne yaptığı itiraz sonucunda karar iptal edilerek yeniden oylandı. Deniz Gezmiş ve arkadaşlarının idamına oy çokluğu ile karar verildi.
Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan ile birlikte 6 Mayıs 1972’de saat 1.00-3.00 arasında Ulucanlar Cezaevi’nde idam edildi. Deniz Gezmiş infazının ardından Ankara’daki Karşıyaka Mezarlığı’na defnedildi.
